संकल्प

................
१ जानेवारी ! नव्या वर्षाचा नवा दिवस. ३६५ दिवसांचा काळखंड संपला की दरवर्षी हा 'नवा दिवस' उगवतो. भिंतीवर लटकवलेलं मागील वर्षाचं कॅलेंडर काढून त्या जागी नवं कॅलेंडर घरा - घरात लावलं जातं. पुन्हा नव्या उमेदीने, नव्या उत्साहाने आपण कामाला लागतो. नव्या वर्षाची सोनेरी पाऊले पाहण्यासाठी, अनुभवण्यासाठी उत्सुकतेचे पंख घेऊन उभे राहतो.सरत्या वर्षातील सुख - दु:खाचे हिशेब मांडून या वर्षात चुका सुधारण्याचा आपण प्रयत्न करतो. नव्या स्वप्नांना उजाळा देतो. दिवस जाऊन रात्र येते, हे अनादी काळापासून सुरु असलेलं निसर्गाचे चक्र. तसं नवीन काहीच नाही. या एका दिवसाने आपल्या आयुष्यात तसा फारसा काही फरक पडत नाही. तरीही नवीन वर्षाचा नवा दिवस हा नवी अनुभूती देऊन जातो आणि म्हणूनच या नव्या दिवशी नव्याने जगण्यासाठी आपण स्वत:हुन संकल्प करतो. दृढ निश्चय करतो आणि तो अमलात आणण्याचा काटेकोरपणे प्रयत्न करतो.यावर्षीही नवीन वर्षाच्या सुरुवातीला सर्वजन संकल्प करतील आणि संकल्पाप्रमाणेचजीवन जगण्याचा प्रयत्न करतील, अशी अपेक्षा करायला हरकत नाही. कारण नवीन वर्षाचा संकल्प हा कधीच पूर्ण होत नाही, असं प्रत्येकजण बोलतो. केलेला संकल्प फार तर आठ दिवस टिकतो. पुन्हा ये रे माझ्या मागल्या. जसं मागील वर्षी जगलो तसंच या वर्षीही जगतो. त्यामुळे आपल्या आयुष्यात फार फरक पडत नाही. आपण बदलण्याचा प्रयत्न करतो पण बदलतनाही तीच मोठी मानवी जीवनाची शोकांतिका आहे. त्यामुळे जीवन दु:खमय होत चाललंय. सुख माणसापासून शेकडो कोस दूर चाललंय. जगायचं म्हणून जगायचं हे रडगाणं वर्षानुवर्षे सुरु आहे. परिस्थिती बदलत नाही. जन्माला आल्यापासून मृत्यू पर्यंत हाच प्रकार चालत आल्यानेआपल्याला त्याची सवय झालीय. ही सवय वेळीच बदलली नाही तर आपलाही 'डायनासोर' होईल. डायनासोर बदलला नाही म्हणून संपला. आपण ही एक दिवस संपू आणि आपलं नामोनिशान मिटून जाईल. आपण जन्माला का आलो? आणि कधी मेलो? हेही कळणार नाही. म्हणून नव्या वर्षात नव्या जिद्दीने जगण्याचा संकल्प करण्याची ही वेळ आली आहे. चहूबाजूंनी अंधार दाटून आलाय. संकटांवर संकटं कोसळत आहेत. ज्यांच्याकडे मोठया आशेने पाहावं तेच हतबल आहेत. दहशतवाद फोफावलाय. भ्रष्टाचाराने कहर केलाय. निसर्ग कोपलाय. महागाई गगणाला भिडलेय. अशा परिस्थितीमध्ये सुखाने जगायचं कसं? हाच मोठा प्रश्न आहे. या अशा भीषण परिस्थितीवर मात करण्यासाठी नव्या वर्षाच्या सुरुवातीलाच संकल्प करूया, नव्याने नवीन जीवन जगण्याचा संकटांवर मात करत लढण्याचा. अपयश झटकुन यश मिळवण्याचा आणि दु:खावर विजय मिळवत सुखी होण्याचा.दरवर्षी नव्या वर्षाच्या सुरुवातील प्रत्येक माणूस नव - नवीन संकल्प करतो आणि केलेला संकल्प आठवडाभरातच मोडण्यासाठीच असतो असं मानून तोमोडतो. आपण संकल्प म्हणून जे - जे ठरवतो ते - ते प्रत्यक्षात कधी उतरतच नाही. पूर्ण होतच नाही. हाच प्रत्येकाचा अनुभव असतो. त्यामुळे संकल्पांचं चऱ्हाट हे वर्षानुवर्ष मरे पर्यंत चालुच असतं. मागील वर्षी केलेले संकल्प या वर्षाच्या पहील्या दिवशी आठवतात. मागील वर्षी केलेलं सर्व संकल्प मोडलेले असतानाच आपण नवीन संकल्प करतो आणि तेही मोडतो. त्यामुळे वर्ष संपताना, नवे वर्ष उजाडताना किंवा मधुनच एखादया चुकार क्षणीआपल्याला वाटतं, मागील वर्षी काय केलं आपण? कुठे होतो वर्षभर? काहीच कसं घडलं नाही आपल्या हातुन? 'क्षण ना क्षण महत्वाचा आहे' ,असे आपणच म्हणतो आणि क्षण सोडा अख्खे वर्षच्या वर्ष आपण मोफत घालवतो. हे असं होतच कसं? असे प्रश्न सर्वांना पडतात आणि तरीही नव्या वर्षाचे नवे संकल्पजाहीर केले जातात.यावर्षी मात्र भविष्याचा वेध घेऊन, आगामी संकटाची चाहुल लक्षात घेऊन आपण नवीन वर्षाला सामोरं जाऊ या. जो संकल्प करू तो वर्षभर नित्यनेमाने पाळू असा निश्चय करू या. काही लोकं खुप साधे - साधे संकल्प करतात. तेही त्यांना पूर्ण करता येत नाहीत. पुढील वर्षात दारूच्या थेंबालाही स्पर्श करणार नाही असे म्हणत एक दिवस अगोदर थर्टीफर्स्टलाच फुल टाइट होणारे दुसऱ्या दिवशी सकाळीच नव्या वर्षाच्या सुरुवातीलाच 'उतारा' म्हणून पुन्हा दारू पितात आणि 'आम्ही दारू सोडली होती पण दारूच आम्हाला सोडत नाही' असे म्हणतात. कुणी दररोज व्यायाम करण्याचा संकल्प करतो. दररोज रोजनिशी लिहीन म्हणत नवीनडायरी आणतो पण सुरुवातीची दोन-चार पाने सोडली तर पूर्ण डायरी वर्षभर कोरीच असते तरीही नव्या वर्षी नवीन डायरी घेतो. हे असे साधे - साधे संकल्प आपण पूर्ण करू शकत नाहीत म्हणून पूर्ण जीवन जगण्याचा संकल्पही पूर्ण होत नाही. शंभरातुन एखादयाचा संकल्प पूर्ण होतो. त्यासाठी जिद्द लागते. नेहमीची सवय लागते. स्वत:च स्वत:शी प्रामाणिक असावे लागते. पण तसं होत नाही त्यामुळे संकल्प मोडतात.बहुतांशी लोकांच्या बाबतीत हे असेच होते. याचे कारण म्हणजे, बदलण्याची सवय ही आपल्याला लहानपणापासून नसते. कधीतरी लक्षात आल्यावर, समजायला लागल्यावर आणि त्याच परिस्थितीमध्ये जगण्याची सवय लागल्यानंतर या संकल्पांच्या वाटेला जातो. त्यामुळे आपल्याला पटकन बदलता येत नाही. बदलण्याचा निर्णय आपल्या तार्किक मेंदूने घेतलेला असतो. पण वर्षानुवर्षाच्या सवयीमुळे मेंदू आपली ठरावीक चाकोरी बदलायला तयार होत नाही मग बंड करतो आणि आपला संकल्प फसतो. म्हणूनच वेळ निघून गेल्यानंतर संकल्प करण्यापेक्षा हातात वेळ असतानाच मेंदूला बदलण्याची सवय हळूहळू लावायला हवी. कुठलीही कृती एका दिवसात करण्यापेक्षा त्याची तयारी खुप आधीपासून करायला हवी. त्यामुळे मेंदूला सवय होते व शरीराला त्रास होत नाही. एकाच वेळी एकच संकल्प करावा व त्यामध्ये ह्ळुहळु प्रगती करत राहावी. संकल्प करतानाच आपल्याला झेपेल, पचेल असाच मात्र पूर्णत:जीवन बदलवून टाकणारा व नव्याने चांगले जीवन जगायला लावणारा संकल्प करावा. तेच-तेच जीवन जगण्याचा अक्षरश: कंटाळा येतो. जे काही जीवन हातात आहे ते चांगल्या पद्धतीने जगण्याचा संकल्प आपण निवडायला हवा. तरच त्यामध्ये यश मिळते नाहीतर आठवडाभरातच त्या संकल्पाची मोडतोड होते. पुन्हा आहे तेच आपण जगतो आणि मग तेच-तेच जीवन जगण्याचा आपल्याला कंटाळा येतो. आपल्याच जीवनाला आपण कंटाळतो, त्रासतो. कधी एकदा मरण येतं याची वाट पाहत बसतो किंवा दु:खात, संकटात कसेबसे दिवस ढकलतो. म्हणूनच सुरुवातीचा संकल्प हा विचार करूनच निवडायलाहवा. आपण आपल्या आयुष्यात आपला जीवन साथी निवडताना खुप विचार करतो. सर्वप्रकारची काळजी घेतो आणि त्यानंतरच निर्णय घेऊन लग्नकरतो व आयुष्यभराची सोबत करतो. जे विचार करत नाहीत काळजी घेत नाहीत त्याचं जीवन गाणे हे रडगाणे होऊन बसते आणि ते आयुष्यभर पस्तावतात. संकल्पाचेही अगदी तसेच असते. म्हणून संकल्प चांगला करा. तो निवडताना काळजी घ्या आणि जीवनातयशस्वी व्हा.ज्यांना आयुष्यात सुखी व्हायचे आहे. आपल्या मनाप्रमाणे सुंदर आयुष्य जगायचे आहे त्यांनी संकल्प सिद्धीस न्यायलाच हवेत आणि त्यासाठी १ जानेवारी सारखा मुहर्त शोधून सापडत नाही. नवीन वर्षाची सुरुवात याच दिवसापासून होते. नवीन वर्षात आपण नव्याने जीवन जगु असा संकल्प करून पाऊल पुढे टाकले की यश मिळतेच मिळते. संकल्प जसे आपोआप मोडतात तसेच ते निश्चय केला तर आपोआप पूर्णही होतात. फक्त मनाशी निश्चय केला पाहिजे आणि आपण आपल्या निश्चयाशी प्रामाणिक असले पाहीजे. नव्या वर्षात प्रामाणिकपणे निश्चय करण्याचे बळ सर्वांच्या अंगी येवो, हीच विश्वविधात्या समोर विन्रम प्रार्थना. सर्वाना नव्या वर्षाच्या लाख - लाख शुभेच्छा !